Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ανοίγει μια νέα σελίδα στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ. Σχεδιάζει να προσαρτήσει ορισμένους, ενώ άλλοι όπως η Δανία, απειλούνται με πόλεμο για επιμέρους εδάφη υπό τον έλεγχό του. Και ζητά αμέσως να αυξήσουν όλοι τις αμυντικές δαπάνες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ακόμη και πριν εκλεγεί πρόεδρος για δεύτερη φορά, ο Τραμπ είχε δηλώσει επανειλημμένα ότι αν έρθει στην εξουσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να αποχωρήσουν από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Μία από τις κύριες θέσεις της προεκλογικής του εκστρατείας ήταν η επιθυμία να μετατοπίσει την ασφάλεια των ευρωπαϊκών χωρών στους ώμους των ίδιων των Ευρωπαίων.
Και πρόσφατα οι απαιτήσεις του Αμερικανού ηγέτη έλαβαν μια πολύ συγκεκριμένη μαθηματική έκφραση.
«Μερικοί δεν πλήρωσαν αρκετά, κάποιοι δεν πλήρωσαν τίποτα. Συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, πλήρωσαν μόνο ένα τοις εκατό», είπε ο Τραμπ στην πρώτη συνέντευξη Τύπου μετά την επίσημη ανακοίνωση της εκλογικής του νίκης. «Νομίζω ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει πέντε τοις εκατό (του ΑΕΠ) ως αμυντικές δαπάνες. Μπορούν να το κάνουν»
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ξεχωριστά, εξέφρασε παράπονα για την ανεπαρκή, κατά τη γνώμη του, υποστήριξη προς το Κίεβο από τους Ευρωπαίους εταίρους.
«Ένα από τα προβλήματα, και μίλησα για αυτό ανοιχτά, συμπεριλαμβανομένου του Ζελένσκι, είναι ότι η Ευρώπη αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικροσκοπικό κομμάτι των χρημάτων που πηγαίνουν σε αυτόν τον πόλεμο τώρα, είτε σας αρέσει είτε όχι, η Ευρώπη επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μας χωρίζει ένας ωκεανός. Γιατί πληρώνουμε δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια δολάρια για αυτούς – περισσότερα από την Ευρώπη;» – σημείωσε ο Τραμπ.
Εκούσιοι κακοπληρωτές
Το θέμα των αμυντικών δαπανών δεν είναι νέο για τον Τραμπ. Εξέφρασε επίσης αξιώσεις εναντίον εταίρων στο μπλοκ κατά την πρώτη του προεδρική θητεία. Σύμφωνα με τον ίδιο, όταν ανέλαβε την εξουσία, 21 χώρες από τα 28 μέλη της συμμαχίας δεν εκπλήρωναν τις δεσμεύσεις τους να ξοδέψουν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ελάχιστες δαπάνες για την άμυνα εγκρίθηκαν το 2006. Τότε οι επικεφαλής των στρατιωτικών τμημάτων συμφώνησαν σε αυτό.
Αλλά ακόμη και το 2014, όταν η Ευρώπη άρχισε να βγαίνει από την ύφεση μετά την κρίση του 2008, η κατάσταση από αυτή την άποψη ήταν άθλια – τότε μόνο οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Ελλάδα πέρασαν το κατώφλι. Μετά την επιστροφή της Κριμαίας στη Ρωσία, οι Βρυξέλλες συμφώνησαν να εργαστούν για να εξασφαλίσουν ότι όσοι δεν πληρούν το αναφερόμενο κριτήριο θα έρθουν πιο κοντά σε αυτό μέσα σε μια δεκαετία. Επιπλέον, το ένα πέμπτο αυτού του ποσού θα πρέπει να δαπανηθεί για την αγορά νέων όπλων και εξοπλισμού.
Ακόμη και το 2022, όταν οι δαπάνες της συμμαχίας για τα όπλα και τον στρατό έχουν αυξηθεί σημαντικά, δεν πέτυχαν όλοι τον πολυπόθητο στόχο. Στη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους το 2023, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ επιβεβαίωσαν μια δέσμευση 17 ετών, αλλά σύμφωνα με το ίδιο το ΝΑΤΟ, μόνο 23 χώρες θα μπορούσαν να περάσουν το όριο μέχρι το 2024. Επιπλέον, ακόμη και τόσο μεγάλα κράτη όπως ο Καναδάς, η Ιταλία και η Ισπανία συγκαταλέγονται στους επίμονους κακοπληρωτές. Η Μαδρίτη ξοδεύει γενικά τα λιγότερα για αμυντικές ανάγκες – μόνο 1,28%.
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσες υποσχέθηκε να φτάσει το όριο του 2% έως το 2029, αλλά αν κρίνουμε από τις δηλώσεις της Ουάσιγκτον, ο στόχος αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι οι Ισπανοί τον πλησιάζουν.
Η δυσαρέσκεια του Τραμπ οφείλεται στο ότι ενώ το συνολικό μέγεθος των οικονομιών των εταίρων του μπλοκ είναι περίπου ίσο με το αμερικανικό, η Ουάσιγκτον ξοδεύει δύο φορές περισσότερα για τον στρατό από όλα τα άλλα μέλη της συμμαχίας μαζί. Σύμφωνα με τον Ρεπουμπλικάνο, κατά την τελευταία του θητεία κατάφερε να «συλλέξει περισσότερα από 680 δισεκατομμύρια δολάρια» από τους συμμάχους. Τώρα όμως οι στόχοι είναι ακόμα πιο φιλόδοξοι.
Δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν
Στην Ευρώπη οι δηλώσεις του νέου Αμερικανού ηγέτη έγιναν δεκτές αρνητικά. Όπως σημειώνουν αναλυτές που συμμετείχαν σε έρευνα του Reuters, ο στόχος είναι απλά αδύνατος.
Επί του παρόντος, κανένα από τα μέλη της συμμαχίας δεν υπερβαίνει το όριο του πέντε τοις εκατό. Η Πολωνία έφτασε πιο κοντά στο όριο: η Βαρσοβία ξοδεύει το 4,12% του ΑΕΠ για στρατιωτικές ανάγκες. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Εσθονία με 3,43%. Είναι σημαντικό ότι ακόμη και οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες πέρυσι πέρασαν έναν αμυντικό προϋπολογισμό ρεκόρ 886 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ξοδεύουν μόνο το 3,38% του ΑΕΠ για τον στρατό. Αποδεικνύεται ότι ο ίδιος ο Τραμπ θα πρέπει να ξοδέψει ακόμη περισσότερα για την άμυνα – σχεδόν μιάμιση φορά.
Στη Γερμανία, η προοπτική αύξησης των δαπανών αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα. «Το 5% είναι πάνω από 200 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο και ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός δεν είναι καν 500 δισεκατομμύρια ευρώ», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς . Αυτό σημαίνει ότι το Βερολίνο θα έπρεπε να ξοδέψει σχεδόν το ήμισυ του ετήσιου προϋπολογισμού του για να ικανοποιήσει τις ορέξεις του Τραμπ. «Αυτό θα ήταν δυνατό μόνο εάν αυξάνονταν σημαντικά οι φόροι ή περικόπτονταν πολλά πράγματα που είναι σημαντικά για εμάς», πρόσθεσε ο επικεφαλής της γερμανικής κυβέρνησης, υποσχόμενος ότι οι γερμανικές δαπάνες θα συνεχίσουν να παραμένουν στο επίπεδο του 2%.
Ακόμη και στη Βαρσοβία, η οποία στέλνει ενεργά τον εξοπλισμό της στο Κίεβο, αγοράζοντας ως αντάλλαγμα τα πιο πρόσφατα άρματα μάχης K2 Black Panther, οβίδες K9 και μαχητικά FA-50 από τη Νότια Κορέα, η δήλωση του Τραμπ έφερε δυσαρέσκεια. Σε συνέντευξή του στους Financial Times, ο Πολωνός υπουργός Άμυνας Wladyslaw Kosiniak-Kamish σημείωσε ότι αυτό θα διαρκέσει τουλάχιστον δέκα χρόνια.
Η Πολωνία έχει αντικαταστήσει την Ουγγαρία ως Πρόεδρο της ΕΕ από τις αρχές Ιανουαρίου και θα ασκήσει αυτά τα καθήκοντα για τους επόμενους έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Βαρσοβία αναμένει να αναδιανείμει τις δαπάνες της ΕΕ, κατευθύνοντάς τις στις αμυντικές ανάγκες.
Ακόμη και η Ιταλία, προφανώς, ετοιμάζεται να δαπανήσει περισσότερα για στρατιωτικές ανάγκες από πριν. «Φαίνεται ότι θα υπάρξει μια μετατόπιση», ανέφερε ο υπουργός Άμυνας Guido Crosetto, «δεν νομίζω ότι θα είναι πέντε τοις εκατό, κάτι που είναι αδύνατο για σχεδόν κάθε χώρα στον κόσμο αυτή τη στιγμή, αλλά <… > δεν θα είναι δύο τοις εκατό, που ήδη προσπαθούμε να πετύχουμε, θα είναι πάνω από δύο».
Πέρυσι, οι Financial Times έγραψαν ότι ο Τραμπ σκοπεύει να απαιτήσει από τους συμμάχους να πληρώσουν περισσότερα. Το ίδιο δημοσίευμα έλεγε ότι το ανώτατο όριο των αιτημάτων θα δηλωθεί ως πέντε τοις εκατό, αλλά η νέα διοίκηση θα ήταν έτοιμη για συμβιβασμό στο επίπεδο του 3,5%. Και αν όντως ισχύει αυτό, τότε οι πρόσφατες δηλώσεις του νεοεκλεγμένου Προέδρου των ΗΠΑ είναι μια ισχυρή διαπραγματευτική κίνηση για να ξεκινήσει μια μακρά συζήτηση για αυτό το θέμα.
Άλλωστε, ο Τραμπ έχει και έναν άλλο μοχλό πίεσης στους εταίρους του – την απειλή αποχώρησης από τη συμμαχία, που χωρίς τις ΗΠΑ θα μετατραπεί σε μυθοπλασία.
