Ο συλλογικός πόνος αναφέρεται στη θλίψη που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων λόγω μιας κοινής και σημαντικής απώλειας. Αυτή η απώλεια μπορεί να αφορά έναν θάνατο, μια φυσική καταστροφή, μια πανδημία ή μια εθνική τραγωδία, όπως το δυστύχημα των Τεμπών, που συγκλόνισε το πανελλήνιο και δημιούργησε ένα κύμα πένθους και αβεβαιότητας σε όλη τη χώρα. Ο συλλογικός πόνος δεν εξαρτάται από το αν γνωρίζουμε προσωπικά τα άτομα που επηρεάστηκαν. Συνδέεται με την αίσθηση ότι ανήκουμε στην ίδια κοινότητα και με την αλληλεγγύη που νιώθουμε για εκείνους που υποφέρουν.
Πέρα από τη θλίψη για την απώλεια των ανθρώπων, πολλές φορές θρηνούμε και για την απώλεια της ασφάλειας, της σιγουριάς και της σταθερότητας, μιας αίσθησης που μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούσαμε δεδομένη. Η αίσθηση της απώλειας αυτής είναι συχνά πιο έντονη και βαθιά, προκαλώντας φόβο και αβεβαιότητα για το μέλλον.
Ο πόνος που προκαλείται από συλλογικές τραγωδίες μπορεί να έχει αντίκτυπο και στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Το πένθος μπορεί να μας εξαντλήσει ενεργειακά, να επηρεάσει την ικανότητά μας να κοιμηθούμε, να χάσουμε την όρεξή μας ή ακόμα και να αντιμετωπίσουμε δυσκολίες στην καθημερινή μας ζωή, όπως στην εκτέλεση απλών δραστηριοτήτων, όπως είναι το πότισμα των φυτών ή το πέταγμα των σκουπιδιών. Έρευνες δείχνουν ότι το πένθος μπορεί να επηρεάσει και το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνοντας την ευαισθησία σε αρρώστιες και προβλήματα υγείας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Όταν ζούμε τον συλλογικό πόνο, το μυαλό μας μπορεί να παγιδευτεί σε μια κατάσταση σύγχυσης και συναισθηματικού τραύματος. Αυτό οφείλεται στο ότι ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την απώλεια ως μια απειλή και ενεργοποιεί το «σύστημα μάχης ή φυγής» (το «σύστημα επιβίωσης»). Αντί να επικεντρωνόμαστε στην καθημερινότητά μας, το μυαλό μας επεξεργάζεται την τραγωδία και τις συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλεί. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στη συγκέντρωση ή να μας οδηγήσει σε παραλήψεις, όπως να ξεχνάμε πού έχουμε βάλει τα κλειδιά μας ή να χάνουμε σημαντικά ραντεβού. Αυτή η αποδιοργάνωση είναι συνέπεια της ψυχικής πίεσης που νιώθουμε, και μπορεί να προκαλέσει αίσθηση απόσυρσης ή αποσύνδεσης από την πραγματικότητα, καθώς ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να μας προστατεύσει από το βάρος του πόνου.
Η συλλογική θλίψη μπορεί να γίνει αφορμή για συλλογική δράση. Όταν η κοινότητα ενώνεται για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μιας τραγωδίας, δημιουργείται μια αίσθηση αλληλεγγύης και υποστήριξης. Όπως έλεγε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, η ιδέα ότι είμαστε εντελώς ξεχωριστοί από τους άλλους είναι μια «οπτική πλάνη», υπογραμμίζοντας έτσι τη σημασία της αμοιβαιότητας και της συλλογικότητας. Ο πόνος μας ενώνει και μας κινητοποιεί να δράσουμε, να στηρίξουμε ο ένας τον άλλο και να βρούμε λύσεις για το κοινό καλό.
Ο πόνος και η αγάπη συνδέονται με έναν βαθύ τρόπο. Όταν καταφέρνουμε να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τον πόνο μας, μπορούμε να ανακαλύψουμε και την αγάπη για τον εαυτό μας και τους άλλους. Αυτή η αγάπη μπορεί να μας καθοδηγήσει να δράσουμε δυναμικά και να προσφέρουμε υποστήριξη στους γύρω μας. Κάθε μέλος της κοινότητας έχει έναν ρόλο να παίξει σε αυτή την εποχή κρίσης, και είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν χρειάζεται να αναλάβουμε τα πάντα μόνοι μας. Αντίθετα, πρέπει να ενδυναμώσουμε τους άλλους και να συνεργαστούμε για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον υποστήριξης και αλληλεγγύης.
Τελικά, οι στιγμές συλλογικής θλίψης, αν και δύσκολες, είναι και ευκαιρίες για αλλαγή. Αν και γεμάτες πόνο, μπορούν να μας διδάξουν την αξία της συνεργασίας και την αλληλοϋποστήριξης, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να χτίσουμε ένα πιο δυνατό και ενωμένο μέλλον. Όσο δύσκολο κι αν είναι, ο συλλογικός πόνος μπορεί να γίνει ένα βήμα προς τη θεραπεία, την αλλαγή και την ελπίδα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
